നായയും മുങ്ങും, നമ്മളേം മുക്കും......!!

ഒരു രാജാവ് തന്റെ നായയോടൊപ്പം ഒരിക്കൽ  ഒരു  നദിയിൽ തോണി യാത്ര നടത്തി.....

ആ തോണിയിൽ  മറ്റനേകം യാത്രികരും ദേശാടനം നടത്തുന്ന ഒരു സഞ്ചാരിയും ഉണ്ടായിരുന്നു......

ആ നായ ഒരിക്കലും തോണിയിൽ യാത്ര  ചെയ്തിട്ടില്ലാത്തതിനാൽ വല്ലാത്ത അസ്വസ്ഥത അത് ആ യാത്രയിലുടനീളം പ്രകടിപ്പിക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു....

അങ്ങോട്ടുമിങ്ങോട്ടുമോടിയും ചാടിയും തന്റെ വല്ലായ്മയും  അസ്വസ്ഥതയും ആ നായ പ്രകടിപ്പിക്കുന്നതിൽ യാത്രികർക്കും സൊര്യൈക്കേട് സൃഷ്ടി ക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു......

അവർ അങ്ങോട്ടു മിങ്ങോട്ടും ഭയന്നു മാറുന്നതിനാൽ തോണി അനിയന്ത്രിതമായി ഉലയുന്നുണ്ടായിരുന്നു....

മുങ്ങൽഭീതിയിൽ ഒരു യാത്രികൻ പറയുന്നുണ്ടായിരുന്നു.....,

നായയും മുങ്ങും നമ്മളേം മുക്കും......

പക്ഷെ  രാജാവിന്റെ ശാസനയെ വകവയ്ക്കാതെ ഓടിയും ചാടിയും നായ അതിന്റെ സ്വഭാവം പ്രകടിപ്പിച്ചു കൊണ്ടേയിരുന്നു......

തോണിയിലെ യാത്രികർക്കും സഹിക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നില്ല....

സഹികെട്ട യാത്രികരെ കണ്ട് അവരിലൊരാൾ രാജാവിന്റെ അടുക്കൽ ചെന്ന് പറഞ്ഞു....

"പ്രഭോ അങ്ങ് സമ്മതിക്കുകയാണേൽ ഞാനീ നായയെ വെള്ളത്തിൽ മുക്കി പൂച്ചയെ പോലെയാക്കാം....."

ഹും, ആകട്ടെ....

രാജാവ് സമ്മതം മൂളി.....

സഞ്ചാരി യാത്രികരിൽ നിന്നും രണ്ടാളുടെ സഹായത്തോടെ നായയെ പിടിച്ച് നദിയിലേക്കെറിഞ്ഞു.....

നായ പ്രാണഭയത്താൽ വെളളത്തിൽ നീന്തി തോണിയുടെ അടുക്കലെത്തി അതിലേക്ക് കയറുവാൻ ശ്രമിച്ചു കൊണ്ടേയിരുന്നു.....

കുറച്ചു സമയത്തിന് ശേഷം സഞ്ചാരി അതിനെ വലിച്ച് തോണിയിലേ ക്കിട്ടു.....

അപ്പോൾ ആ നായ ഒരു അസ്വസ്ഥതയും പ്രകടിപ്പിക്കാതെ ജീവൻ തിരിച്ചു കിട്ടിയ ആശ്വാസത്തിൽ ഒരു മൂലയിൽ പോയി കിടന്നു.....

യാത്രികരോടൊപ്പം രാജാവിനും ആ നായയുടെ മാറ്റത്തിൽ വല്ലാത്ത ആശ്ചര്യം തോന്നി......

രാജാവ് സഹയാത്രികരോട് പറഞ്ഞു.....

"നോക്കൂ കുറച്ച് മുമ്പ് വരെ ഈ നായ നമ്മളെയൊക്കെ എത്രമാത്രം ബുദ്ധിമുട്ടിച്ചു,  ഇപ്പോൾ നോക്കൂ എത്ര ശാന്തനായി കിടക്കുന്നു....."

ഇതു കേട്ട സഞ്ചാരി പറഞ്ഞു.....

സ്വയം ബുദ്ധിമുട്ടും, ദുഖവും, ആപത്തും അനുഭവത്തിൽ വരാത്തിടത്തോളം മറ്റുളളവരുടെ വികാരങ്ങൾ മനസ്സിക്കുന്നതിൽ  ആർക്കും വീഴ്ച പറ്റും.....

ഞാനീ നായയെ പിടിച്ച് വെള്ളത്തിലിട്ടപ്പോൾ മാത്രമാണ് അതിന് വെള്ളത്തിന്റെ ശക്തിയും തോണിയുടെ ആവശ്യകതയും മനസ്സിലായത്........

മനുഷ്യന്റെ കാര്യത്തിലും സ്ഥിതി വ്യത്യസ്തമല്ല.....

ഒരു കാര്യം നേടുന്നതിനും ചെയ്യുന്നതിനുമുള്ള പ്രയാസം നേരിട്ട് മനസിലാക്കും വരെ ആ കാര്യത്തെ നിസാരവൽക്കരിക്കാൻ യാതൊരു മടിയും മനുഷ്യൻ കാട്ടാറില്ല......

മണിയൂർ മഹാദേവക്ഷേത്രം

മലപ്പുറം ജില്ലയിലെ മഞ്ചേരി പെരിന്തൽമണ്ണ ബസ്സിൽ കയറി മങ്കടയിൽ ഇറങ്ങി പിന്നെ ഒരു കിലോമീറ്റർ താഴേക്ക് പോയാൽ ക്ഷേത്രത്തിലെത്താം.

ക്ഷേത്രം ആദ്യകാലത്തെ പുന്നത്തൂർ നമ്പിടിയുടേത് ആയിരുന്നുവത്രേ! പുന്നത്തൂർ നമ്പിടി പതിനഞ്ചാം ശതകത്തിൽ മറ്റു ശാഖകളിൽ നിന്നും മാറി കൊച്ചിക്ക് എതിരായി സാമൂതിരി പക്ഷം ചേർന്നു. അതിന്റെ പാരിതോഷികമായി ലഭിച്ചതാകാം ഈ ക്ഷേത്രമെന്ന് പഴമക്കാർ പറയുന്നു. എന്നാൽ ക്ഷേത്രത്തിന് സാമ്പത്തികമായി അടിത്തറ പാകാനൊന്നും ഒരു ഭരണകർത്താക്കളും ശ്രമിച്ചു കാണുന്നില്ല. രണ്ടുനേരം പൂജയുണ്ട്. തന്ത്രിസ്ഥാനം അഴകത്തു മലയിലേക്കാണ്.

ഉപദേവതകൾ :

ശിവൻ, ശാസ്താവ്, ഗണപതി, ഭഗവതി, എന്നിവരാണ്. മുഖ്യ മൂർത്തിയായ ശിവൻ രുദ്രാക്ഷശിലാ ലിംഗത്തിൽ പടിഞ്ഞാട്ട് ദർശനമായി വിരാജിക്കുന്നു. എന്നാൽ ഉപദേവനായി മറ്റൊരു ശിവനെ കൂടി കാണുന്നു. അത് എരിഞ്ഞുടാലൻ എന്ന അപരനാമത്താലാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. പരമശിവന്റെ ഭൂതഗണങ്ങളിൽപെട്ട ആരോ ആണിതെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. ലിംഗം രുദ്രാക്ഷശിലയാകയാൽ അതിന്റെ എളിമ്പുകളിൽ പുഷ്പങ്ങളോ മറ്റോ ഇരുന്ന് ചെയ്യാതിരിക്കാൻ പൂജാരി പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധിക്കാറുണ്ട്. കാരണം അതിൽ എന്തെങ്കിലും ഇരുന്ന് ചീഞ്ഞു പോയാൽ ശാന്തിക്കാരന് ദേഹത്ത് വ്രണം ഉണ്ടാകുമെന്നാണ് വിശ്വാസം. പ്രധാന വഴിപാട് ധാരയാണ്.

അമ്പാടി കണ്ണന്റെ മഹാപൂജാവിധാനമായ ഉച്ചപൂജ

കണ്ണന് നടത്തുന്ന പൂജാ സമർപ്പണത്തിൽ ഭക്തന്മാർ ഭക്തി പൂർവ്വം സമർപ്പിക്കുന്ന നിവേദ്യ സമർപ്പണങ്ങൾ.

ഉദ്യഷ്ട ഫല പ്രാപ്തിയുടെ പേരിലും, അർത്ഥാർത്ഥി മാരായും, നിഷ്ക്കാമ ഭക്തിേയാലും കണ്ണന് നൈവേദ്യവഴിപാടുകൾ നടത്തുന്ന ശ്രീകൃഷ്ണ ഭക്തമാർ ഗുരുവായൂരിലെത്തി ദർശനം കഴിഞ്ഞ് വഴിപാടുകൾ നടത്തുന്നു.

കണ്ണന് പാൽപ്പായസം ഏറേ ഇഷ്ടമാണ്. പായസാന്നപ്രിയനാണ് കണ്ണൻ. അത് കൊണ്ട് ഭക്തജനങ്ങൾ പാൽപായസ സമർപ്പണം വഴിപാടായി ശീട്ടാക്കുന്നു. പന്തീരടി പൂച്ചക്കും, ഉച്ചപൂജക്കും, അത്താഴപൂജക്കും പാൽപായസ സമർപ്പണമുണ്ട്. സാധരണ ദിവസങ്ങളിൽ ശരാശരി Rs. 2050000 രൂപയുടെ പാൽപ്പായസം വഴിപാടായി ഭക്തജനങ്ങൾ ഒരു ദിവസം കണ്ണന്റെ തിരുമുമ്പിൽ സമർപ്പിക്കുന്നു.

ഇത് പോലെ ഒന്നര ലക്ഷം രൂപയുടെ അരവണപ്പായസവും, ശർക്കരപ്പായസവും നിത്യേന സമർപ്പണമുണ്ട്.

നേന്ത്രപ്പഴവും, നാളികേര വും ശർക്കരയും ചേർത്ത തൃമധുരം കണ്ണന് ഏറേ പ്രിയമാണ്. ഉച്ചപ്പൂജക്കാണ് ഇത് നിവേദ്യക്കുന്നത്.

കൂടാതെ പാലട പ്രഥമൻ, ഇരട്ടിപ്പായസം, പഴ പ്രഥമൻ, തുടങ്ങിയ വിഭവങ്ങൾ കണ്ണന് നിവേദിക്കാനായി വേണം.

അത്താഴ പൂജക്ക് അപ്പം, അട, അവിൽ, വെറ്റില, അടക്ക, പഴം പഞ്ചസാര, വെണ്ണ, കദളിപ്പഴം, തുടങ്ങിയ നൈവേദ്യങ്ങൾ വേറെയും.

എല്ലാം കണ്ണന്റെ കുഞ്ഞി കുമ്പയിൽ കൊള്ളും. നിവേദ്യത്തിലെ രസാംശത്തെ മുഴുവൻ കണ്ണൻ പഞ്ച പ്രാണാഹുതി കൊണ്ട് സ്വീകരിക്കും.

കണ്ണന് ഇത്രയും നിവേദ്യങ്ങൾ എല്ലാ ദിവസവും ഉണ്ടാക്കുന്നത് ക്ഷേത്രം കീഴ്ശാന്തിമാരാണ്. തിടപ്പള്ളിയിൽ അവരോടൊപ്പം കണ്ണന്തമുണ്ടാവും. അത് പ്രത്യക്ഷാനുഭവമാണ്.

നെന്മിനി ഇല്ലത്തെ ബലരാമ ക്ഷേത്രത്തിൽ നടന്ന അത്താഴ സദ്ധ്യക്ക് കീഴ്ശാന്തിക്കാരുടെ കൂടെ കണ്ണൻ പാചകത്തിന് പോയത് പ്രസിദ്ധമായ ഒരനുഭവമാണ്.

ഈ ഭക്ത വാത്സല്യത്തിന്റെ ഓർമ്മക്കായി കീഴ്ശാന്തിക്കാർ അവരുടെ പ്രതിഫലത്തിന്റെ ഒരു അംശം കണ്ണന് സമർപ്പിക്കുന്നു. എല്ലാ കൊല്ലവും കന്നിമാസം ഒന്നാം തിയതി മുതൽ പന്ത്രണ്ടാം തിയതി കൂടി കണ്ണന്നെ ഉപാസനാ മന്ത്രം ജപിച്ച് ഭജിക്കുന്നു.

പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം കണ്ണന് പ്രതിഫലസമർപ്പണം കൊണ്ട് അത്താഴം വഴിപാട് നടത്തുന്നു. അന്നേ ദിവസം നാലു കറിയും, പാലട പ്രഥമനോടു കൂടിയ അത്താഴ സദ്ധ്യ നടത്തി, ഭക്തജനങ്ങളെ ഊട്ടുന്നു.

ഭക്തജന പ്രിയനാണ് കണ്ണൻ. കൃഷ്ണാ സന്തോഷിക്കണേ. രക്ഷിക്കണേ. സർവ്വം കൃഷ്ണാർപ്പണം

അമ്മമാർക്കായി.!!'

ഒരിക്കൽ ഗന്ധാരി, ഭഗവാൻ കൃഷ്ണനോട് പറഞ്ഞു:

"കൃഷ്ണാ, പാണ്ഡവർ യുദ്ധം ജയിച്ചതിനും എന്റെ മക്കളെല്ലാം വധിക്കപ്പെട്ടതിനും കാരണം നീയാണ്...."

ശ്രീകൃഷ്ണൻ പറഞ്ഞു:

“ഞാൻ ആരെയും രക്ഷിക്കയോ, ശിക്ഷിക്കയോ ചെയ്തിട്ടില്ല. അവരവരു ചെയ്യുന്ന പ്രവൃത്തിയുടെ ഫലം അവരവർ അനുഭവിക്കുന്നു; അത്ര മാത്രം......

ഒരു അമ്മ എന്ന നിലയിൽ നിങ്ങൾ മക്കളെ ശാസിച്ചിട്ടുണ്ടോ..?

അന്ധനായ ഭർത്താവിന്റെ കണ്ണുകളാവേണ്ടതിനു പകരം, നിങ്ങൾ ക്ഷണിച്ചു വരുത്തിയ അന്ധതയുമായി കാലം പാഴാക്കി.....

കണ്ണും മൂടിക്കെട്ടി ഇങ്ങനെ ഇരുന്നാൽ, ഇതുതന്നെ ഫലം.......

കുന്തിദേവിയെ നോക്കൂ....,

ഭർത്താവ് മരിച്ചിട്ടും പുത്രന്മാരുടെ കൂടെ അവർ സദാ ഉണ്ടായിരുന്നു......

അവരുടെ സുഖത്തിലും, ദുഖത്തിലും കുന്തി പിന്തിരിഞ്ഞില്ല. അമ്മയുടെ സാമീപ്യം പാണ്ഡവരെ ധർമ്മ ബോധമുള്ളവരാക്കി.......

അങ്ങനെയുള്ള ഒരു പരിചരണം, ശ്രദ്ധ, നിങ്ങളുടെ മക്കൾക്ക് അമ്മയിൽ നിന്നു ഒരിക്കലും ലഭിച്ചില്ല; അതുകൊണ്ടു തന്നെ അവർക്കു വഴിതെറ്റി...."

അമ്മയുടെ സ്നേഹവും ശാസനയും മക്കളുടെ ശരിയായ വളർച്ചയ്ക്ക് അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്.....

ഇന്നത്തെ തിരക്കുപിടിച്ച ജീവിതത്തിൽ, പല കുഞ്ഞുങ്ങൾക്കും ഇത് നിഷേധിക്കപ്പെടുന്നു...
പുരാണകഥകളും കുടുംബബന്ധങ്ങളുടെയും ആചാര മര്യാദകളുടെയും കഥകൾ പറഞ്ഞു കൊടുക്കേണ്ട മുത്തശ്ശിയും മുത്തച്ഛനും വൃദ്ധസദനങ്ങളിലാണ്.

മുത്തശ്ശിക്കഥകൾ കേട്ടുറങ്ങേണ്ട കുഞ്ഞുങ്ങൾ ടീവി സീരിയലുകൾ കണ്ടുറങ്ങുന്നു.......

അണുകുടുംബങ്ങളിലെ അച്ഛനുമമ്മയും വീട്ടിൽ മക്കൾക്ക് ഇന്റർനെറ്റ് സംവിധാനങ്ങൾ ഒരുക്കികൊടുത്തിട്ടു, ജോലികഴിഞ്ഞെത്തുമ്പോഴേക്കും രാത്രിയാകും.......

പൂജാമുറിയിലെ നിലവിളക്കുകൾ കത്താറേയില്ല.....

നമ്മുടെ പെൺകുഞ്ഞുങ്ങൾക്ക് കെണിയൊരുക്കി കാത്തിരിക്കുന്നവരെക്കുറിച്ചു നമ്മൾ അറിയുന്നില്ല...

അറിയുന്നത് കെണിയിൽ വീണുകഴിഞ്ഞു മാത്രം.....

അമ്മമാർ കണ്ണുമൂടി കെട്ടിയ ഗാന്ധാരി അല്ല, കണ്ണു തുറന്നിരുന്ന കുന്തി ആകുക....

ശിവക്ഷേത്രത്തിൽ ചെയ്യേണ്ട പ്രദക്ഷിണത്തിന്റെ പ്രത്യേകത

ഇവിടെ ഒരു സംശയം വരാം. ശിവക്ഷേത്രത്തിൽ സാധാരണ ക്ഷേത്രത്തിലുള്ളതു പോലെയല്ലല്ലോ പ്രദക്ഷിണം വെയ്ക്കുന്നത്. അവിടെ പ്രതിഷ്ഠ കിഴക്കോട്ടു തിരിഞ്ഞാണെങ്കിലും പടിഞ്ഞാറോട്ട് തിരിഞ്ഞാണെങ്കിലും വടക്കുഭാഗത്തേക്കും ശ്രീ കോവിലിൽനിന്നും അഭിഷേകജലം ഒഴുകിപോകുന്ന ഓവിൻറ സമീപം വരെ പ്രദക്ഷിണമായി വരുകയും വീണ്ടും അപ്രദക്ഷിണമായി അതേ സ്ഥാനംവരെ വന്നു തിരിച്ചു നടയിൽ പോവു കയുമാണല്ലോ ചെയ്യുന്നതു്. അപ്പോൾ പ്രദക്ഷിണവും അപ്രദക്ഷിണവും ഒരുമിച്ചിവിടെ നടത്തുന്നു. സവ്യാപസവ്യമാർഗ്ഗങ്ങളെന്നും ഇവയെ വിളിക്കാറുണ്ടു്.
ഓവിനെ ആരും മറി കടക്കാറില്ല . ഇതിനെപ്പററി

സോമസൂത്രംനലംഘയേൽ

എന്നാണ് ശിവാഗമത്തിൽ പറഞ്ഞിട്ടുള്ളത്. ശിവലിംഗത്തിനു നേരെ ഉത്തരഭാഗത്തുള്ള സോമ സ്ഥാനം വരെ ഒരു ഋജുരേഖ വരച്ചാൽ അതിനെയാണ് സോമസൂത്രം എന്നു പറയുന്നത്. അതിനെ ലംഘിക്കാതെ സവ്യാപസവ്യമായിട്ടാണ് ശിവ ക്ഷേത്രത്തിൽ പ്രദക്ഷിണം നടത്താറുള്ളത്. യോഗമാർഗാനുസന്ധാനമാകുന്ന പ്രാണായാമ പ്രകിയതന്നെയാണ് ശിവപദക്ഷിണം - യോഗശാസ്ത്രത്തിൽ ശിവന്റെ സ്ഥാനം ശരീരത്തിൻറ ഏററവും ഉപരി സഹസ്രാര പത്മത്തിലുള്ള ബ്രഹ്മരന്ധ്രസ്ഥാനമാണെന്നും മനസ്സിലാക്കിയാൽ ഇതിന്റെ തത്വം മനസ്സിലാകും.

വത്തുളാകൃതിയായി സ്ക്രൂവിനെ പോലെ മേലോട്ടുമേലോട്ട് പോകുന്ന ഈ മാറ്റത്തിന്റെ അവസാനത്തെ ബിന്ദുവാണല്ലോ ആസ്ഥാനം. അതിനപ്പുറത്തേക്ക് ആവർത്തുള മാർഗ്ഗം നീണ്ടുപോകുന്നില്ല. അവിടെ അവസാനിക്കുകയേ ചെ യ്യുന്നുള്ളൂ. എല്ലാ ദേവന്മാരിലും വച്ച് ഉപരിസ്ഥാനത്ത് തന്ത്രശാസ്ത്രത്തിൽ വത്തിക്കുന്നതും ശിവനാണെന്നോക്കുക.

ശിവന്റെ മൂന്നു കണ്ണുകളും ചന്ദ്രക്കലാഞ്ചിതമായ മകുടപ്രദേശവും ഈ സ്ഥിതിയെ തന്നെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. തന്ത്രശാസ്ത്രത്തിന്റെ അടിസ്ഥാന തത്ത്വങ്ങളായ 36 തത്വങ്ങളിൽ പ്രഥമസ്ഥാനത്തുള്ളതും ശിവത്വം തന്നെയാണ് അവിടെ നിന്നാണ് ബ്രഹ്മാണ്ഡം ഉൽഭവിക്കുന്നതു തന്നെ. കിഴക്കു തുടങ്ങിയ അഷ്ടദിക്കുകളുടെ പ്രതീകത്വം നമ്മുടെ യോഗമാർ ഗ്ഗങ്ങളായ ഇഡാപിംഗളാസുഷുമ്നകൾക്ക് കൊടുക്കുകയാണെങ്കിൽ വടക്കു ഭാഗത്തായിരിക്കും സഹസ്രാരപത്മം. അവി ടുത്തെ ലോകപാലകൻ സോമനാണല്ലോ. സോമഖ ണ്ഡമായിട്ടാണു യോഗികൾ ആ സ്ഥാനത്തെ അറിയുന്നതും. അമൃത രസം നിറഞ്ഞു നിന്നുകൊണ്ടു കുണ്ഡലിനീ പരമശിവ സമ്മേളനത്തോടെ ഉരുകി താഴോട്ട് യോഗി ദേഹത്തിലെ 72000 നാഡീഞരമ്പുകളിലൂടെയും ഒലിച്ചിറങ്ങുന്ന പരമാനന്ദ പ്രദായകമായ അമൃതധാരയുടെ ഉറവിടം അതുതന്നെയാണല്ലൊ. അതിനുതൊട്ട പ്പറത്തുതന്നെയാണു ഈശാനൻ എന്ന ദിഗ്ദേവതയും സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.

കിഴക്കുനിന്നും പുറപ്പെട്ട് പ്രദക്ഷിണമായി ക്ഷേത്രാങ്കണത്തിലൂടെ ഈ സ്ഥാനം വരെ ചെല്ലുമ്പോൾ അത് ശിവക്ഷേത്രമാണെങ്കിൽ സഹസ്രാരത്തിലുള്ള ബ്രഹ്മരന്ധംവരെ സാധകൻ പോകുകയാണു ചെയ്യുന്നത്. മററു ദേവീദേവന്മാർ ശിവ സ്ഥാനത്തിനുതാഴെ മാത്രം വർത്തിക്കുന്നതിനാൽ ആ ദേവന്മാരെയെല്ലാം മുഴുവനായും പ്രദക്ഷിണം വെക്കാമെന്നു വരുന്നു. പക്ഷെ ശിവനാണെങ്കിൽ ഉപരിതമമായ ബിന്ദുവാണെങ്കിൽ ഈ പ്രദക്ഷിണമാർഗ്ഗം വടക്ക് സോമബിന്ദുവിൽ അവസാനിക്കുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. ക്ഷേത്രഗണിത പ്രകാരം (Geometrical) ചിന്തിക്കുകയാണെങ്കിൽ ആ സ്ഥാനത്തിനപ്പു റത്തേക്കു ആ ഊദ്ധ്വഗമന രേഖ നീട്ടുവാൻ വയ്യാത്ത ഒരവസ്ഥയാണ് ഉള്ളത്, അതിനാൽ ശിവക്ഷേത്രത്തിൽ പ്രദക്ഷിണം വടക്കു സോമസുത്രം വരെ മാത്രമെ ചെയ്യുവാൻ പാടുള്ളൂ അഥവാ സാധിക്കുകയുള്ളൂ. അവിടെനിന്നും ശ്രീകോവിലിൽ ഇരുന്നരുളന്ന ശിവലിംഗത്തെ വന്ദിച്ച് അഥവാ  ബ്രഹ്മ രന്ധ്രത്തിന്റെ സാക്ഷാൽ ആസ്ഥാനമായ താഴികക്കുടം നോക്കി തൊഴുത് ആരാധകൻ അപ്രതീക്ഷമായി മടങ്ങുന്നു അങ്ങിനെ മടങ്ങുന്നത് സോമനാഡിയിലൂടെ വേണമെന്നുള്ളതിനാൽ ബലിക്കല്ലുകൾക്കപ്പുറമായി സോമദ്യോതകമായ മനോമണ്ഡലത്തിലൂടെ തന്നെ വേണമെന്നു നിർബ്ബന്ധമാണ്. അപ്പോൾ ശിവക്ഷേത്രത്തിന്റെ നടയ്ക്കൽ നിന്നു പുറപ്പെട്ട് സോമസൂത്രം വരെ ബലിക്കല്ലുകൾക്ക് പുറത്തുകൂടി പ്രദക്ഷിണമായി പോയി വീണ്ടും അപ്രദക്ഷിണ മായി ബലിക്കല്ലുകൾ ക്കിടയിലൂടെ മടങ്ങുന്നു .

കിഴക്കുല നടയാണെങ്കിൽ അതു സൂചിപ്പിക്കുന്ന മൂലാധാരം വരെ വീണ്ടും വന്നു അതിനപ്പുറത്തേക്ക് മടങ്ങിതൊഴുതശേഷം വീണ്ടും പ്രദക്ഷിണം (ഊദ്ധ്വഗമനം) തുടങ്ങുന്നു. അങ്ങനെ ഇഡാപിംഗളാനാഡിയിലൂടെ പൂരകരേചകങ്ങ ളാകുന്ന പ്രാണായാമ പ്രക്രിയ നടത്തുന്ന പോലെയൊരു ക്രിയയാണു  അന്തർവത്തിയായ പരമാത്മചൈതന്യത്തെ വന്ദിക്കുന്ന രംഗം.

അങ്ങിനെ യോഗമാർഗ്ഗത്തിൻറെ അന്യാദൃശ്യമായ സാദൃശ്യം വഹിക്കുന്ന ഒന്നാണ് ശിവക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രദക്ഷിണം. അത് മൂന്നാകയാൽ  ഉത്തമമായി എന്ന് നേരത്തെ കണ്ടല്ലോ. സാധാരണക്രിയാദികൾക്ക് മൂന്നു പ്രാണായാമമാണ് വിധിച്ചിട്ടുള്ളത് എന്നും ഓർത്താൽ ഈ അടിസ്ഥാനം പിടികിട്ടുന്നതാണ്. സാധാരണദേവന്മാർക്കു സാധാരണ പ്രദക്ഷിണവും ശിവനു  സവ്യാപസവ്യമാകുന്ന പ്രദക്ഷിണവും ചെയ്യുന്നതിന്റെ പൊരുൾ ഇപ്പോൾ വ്യക്തമായല്ലോ.