കേരളത്തിലെ പ്രധാന മഹാവിഷ്ണു ക്ഷേത്രങ്ങളിലൊന്നാണ് ആറന്മുള ശ്രീ പാർത്ഥസാരഥി ക്ഷേത്രം. പമ്പാ നദിയുടെ തീരത്ത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഈ മഹാക്ഷേത്രം വള്ളംകളിക്കും വള്ള സദ്യക്കും പേരു കേട്ട ക്ഷേത്രം കൂടിയാണ്. മകരം മാസത്തിൽ അത്തംനാളിൽ കൊടിയേറി തിരുവോണനാളിൽ ആറോട്ടോടു കൂടി അവസാനിക്കുന്ന പത്തു ദിവസത്തെ ഉത്സവമാണ് ആറന്മുള പാർത്ഥസാരഥിയുടേത്.
നിത്യേനെ അഞ്ചുപൂജകളുള്ള ആറന്മുള ക്ഷേത്രത്തിൽ ഉച്ചപൂജക്കാണ് പ്രാധാന്യം. അർജുനനാണ് ഇവിടുത്തെ ഉച്ചപൂജ നടത്തിയിരുന്നത് എന്ന സങ്കല്പത്തിലാണ് ഉച്ചപൂജക്കു പ്രാധാന്യം കൈവന്നത്. ദേവചെതന്യം കൂടിനില്ക്കുന്ന സമയമാണിത്. ഈ സമയം ക്ഷേത്ര പരിസരത്ത് എവിടെ നിന്നാലും അതിന്റെ ഫലസിദ്ധി ഉണ്ടാവും എന്നാണ് വിശ്വാസം. ക്ഷേത്രത്തിന്റെ കിഴക്കേനടയിലുള്ള കരിങ്കൽ തൂണിൽ ഒരു വ്യാളിയുടെ രൂപം കൊത്തി വെച്ചിരിക്കുന്നതു കാണാം.. വായ് തുറന്നിരിക്കുന്ന വ്യാളിയുടെ വായിൽ ഒരു ചെറിയഗോളവും ഉണ്ട്. സത്ചിന്തയോടു കൂടിയുള്ള ഏതു ആഗ്രഹവും സാധിക്കാൻ വ്യാളിയുടെ വായിലെ ഗോളം ഉരുട്ടിയാൽ മതി എന്നൊരു വിശ്വാസമുണ്ട് . ഈ ഗോളം പുറത്തോട്ട് എടുക്കാൻ കഴിയില്ലാത്ത വിധത്തിലാണ് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. ഗണപതി, അയ്യപ്പൻ, ശിവൻ, നാഗദേവതകൾ, ഭഗവതി, ബലരാമൻ തുടങ്ങിയ ഉപദേവതമാരും ഇവിടെയുണ്ട്. ഇതു കൂടാതെ ഉപദേവക്ഷേത്രങ്ങളുമുണ്ട്. ക്ഷേത്രത്തിന്റെ നിരപ്പിൽ നിന്നു പതിന്നെട്ടടി താഴെയാണ് ബലരാമ പ്രതിഷ്ഠയുള്ളത്. ക്ഷേത്രത്തിന്റെ വാസ്തുവിദ്യയുടെ വൈഭവം എടുത്തു പറയുന്നതാണ് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ നാലു ഗോപുരങ്ങൾ. കാവലായി നാലു മലദൈവങ്ങളും ഉണ്ട് .കിഴക്കോട്ടു ദർശനമായി നില്ക്കുന്ന ക്ഷേത്രത്തിനു പതിന്നെട്ടു പടികളുണ്ട് . ഇത് പതിനെട്ടു പുരാണങ്ങളയാണ് പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നത്.. ക്ഷേത്രത്തിന്റെ വടക്കേ നട പമ്പയാറ്റിലോട്ടാണ് ഇറങ്ങുന്നത്. ഇവിടുത്തെ ഗോപുരവാതിലിനു മധുക്കടവ് എന്നു പറയുന്നു. പമ്പയാറ്റിലേക്കു ഇറങ്ങാൻ അൻപത്തി ഏഴു പടവുകളാണുള്ളത്. തിരുവോണത്തോണിയും വള്ളസദ്യയിൽ പങ്കെടുക്കുന്ന പള്ളിയോടങ്ങളുo എത്തിച്ചേരുന്നതും സ്വീകരിക്കുന്നതും ഈ കടവിൽ വെച്ചാണ്.
ചിങ്ങമാസത്തിലെ ആറന്മുള ഉത്തൃട്ടാതി വള്ളംകളിയാണ് ആറന്മുള ദേശക്കാരുടെ തിരുവോണനാൾ എന്നു പറയുന്നത് . കൂടാതെ അറുപത്തി മൂന്നു വിഭവങ്ങളുള്ള വളള സദ്യയും എടുത്തു പറയേണ്ട സവിശേഷതയാണ്. തിരുവിതാംകൂർ മഹാരാജാവായിരുന്ന ശ്രീചിത്തിര തിരുന്നാൾ ബാലരാമ വർമ്മ ശബരിമല അയ്യപ്പനു സമർപ്പിച്ച തങ്ക അങ്കി സൂക്ഷിക്കുന്നതു ആറന്മുള ക്ഷേത്രത്തിലാണ്. എല്ലാ വർഷവും മണ്ഡലവിളക്കിനു മുമ്പായി തങ്ക അങ്കിയും വഹിച്ചുകൊണ്ടുള്ള രഥഘോഷയാത്ര ഇവിടെ നിന്നു ശബരിമലയിലേക്കു പുറപ്പെടുന്നു. ഇവിടുത്തെ മറെറാരു പ്രത്യേകത ആറന്മുള കണ്ണാടിയാണ്. ആറന്മുളയുടെ പ്രശസ്തി ലോകമെമ്പാടും അറിയുന്നത് ആറന്മുള കണ്ണാടിയിലൂടെയാണ്. ആറന്മുളക്ഷേത്രത്തിന്റെ നിർമ്മാണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു തമിഴ്നാട്ടിൽ നിന്നു വന്ന ഏതാനും വിശ്വകർമ്മ കുടുബങ്ങളാണ് ആറന്മുള കണ്ണാടി നിർമ്മിക്കുന്നത്. തിരുവാറന്മുളയപ്പന്റെ അനുഗ്രഹത്തോടെ പണിത ഈ കണ്ണാടി പ്രത്യേക ലോഹക്കൂടുകൾ കൊണ്ടു ഉണ്ടാക്കിയതാണ്. ആറന്മുള പുഞ്ചയിലെ മണ്ണും ഈ കണ്ണാടിയുടെ നിർമ്മാണത്തിൽ ഉണ്ടെന്നും പറയുന്നു. പാർവ്വതിദേവിയുടെ കരസ്പർശമേറ്റ മണ്ണാണ് ആറന്മുള പുഞ്ചയിലേത് എന്ന് പറയുന്നു. അതുകൊണ്ട് തന്നെ ആറന്മുള കണ്ണാടിയിൽ മുഖം നോക്കുന്നത് ഐശ്വര്യപ്രദമാണന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു. അഷ്ടമംഗല്യത്തിലെ പ്രധാന സാന്നിധ്യമാണ് വാൽകണ്ണാടിയെങ്കിൽ ആറന്മുള ദേശക്കാരുടെ അഷ്ടമംഗല്യത്തിലെ പ്രഥമസ്ഥാനം ആറന്മുള കണ്ണാടിക്കാണ്. ചെങ്ങന്നൂർ മഹാദേവന്റെ ദൃഷ്ടി ദേശമായ ആറന്മുള പൗരാണികത കൊണ്ടും പാരമ്പര്യം കൊണ്ടും േശ്രഷ്ഠ സ്ഥാനത്ത് നില്ക്കുണ ഒരു ദേശമാണ് . അതുകൊണ്ടാണ് ആറന്മുളയെ പൈതൃക ഗ്രാമമായി അറിയപ്പെടുന്നത്.
